اصول خبر نویسی

اصول خبر نویسی

در عصر جدید اطلاع رسانی و سرعت در آن بسیار اهمیت دارد در زمانه ای که به عصر انفجار اطلاعات معروف است رسانه ای موفق است که بتواند با سرعت و دقت کامل وقایع را منعکس نماید. کارشناسان علم ارتباطات خبر را به دو گروه : معمولی  و تازه ها تقسیم کرده اند.

اصول خبر نویسی

در عصر جدید اطلاع رسانی و سرعت در آن بسیار اهمیت دارد در زمانه ای که به عصر انفجار اطلاعات معروف است رسانه ای موفق است که بتواند با سرعت و دقت کامل وقایع را منعکس نماید. کارشناسان علم ارتباطات خبر را به دو گروه : معمولی  و تازه ها تقسیم کرده اند.

البته ارائه تعریف جامع و کاملی از خبر تقریباً دشوار است و هر کدام از اندیشمندان در حوزه خبر و اطلاع رسانی بنا به ذوق و اندیشه خود تعریفی از خبر را ارائه نموده اند. بنابراین خبر دارای مفهومی شناور است.

تعاریف خبر:

v            هر عمل و اندیشه واقعی که برای عده زیادی از مردم جالب باشد و به آن توجه کنند

v            هر موضوع جالب روز که برای خوانندگان یا شنوندگان منتشر شود.

v            خبر گزارش مناسب ، خلاصه و دقیق یک رویداد است.

v            خبر نقل ساده و خالص وقایع جاری روزانه است.

v            خبر گزارش بی طرفانه ، دقیق و عینی از یک رویداد است.

جمع بندی: خبر گزارش عینی و بی طرفانه وقایع و رویداد هاست که دارای یک یا چند ارزش خبری است.

مفاهیم اساسی در خبر نویسی:

درستی خبر

روشنی خبر

جامعیت خبر

الف) درستی خبر:

یکی از مسئولیت های مهم خبر نویسی و روزنامه نگاری ارائه اطلاعات درست به مخاطبان است . اطمینان از درستی مطالب نوشته شده از ضروریات حرفه خبرنگاری یا روزنامه نگاری است . همیشه خبرنگار باید وقایع را آنطور که اتفاق افتاده منتقل نماید نه آنطور که دوست دارد اتفاق افتاده باشد.

ب) روشنی خبر:

خبر باید با صراحت و روشنی تنظیم شود . خبرنگاری که از یک رویداد خبر تهیه میکند اگر نتواند اطلاعات خود را به زبان ساده بیان کند نمی تواند در کار خود موفق باشد. اصطلاحات حقوقی، فنی ، پزشکی و ... باید طوری نوشته شود که فهم مطلب برای همگان آسان باشد. عوامل متعددی منجر به ابهام خبر می شود که تعدادی از آنها از اختیار خبر نگار خارج است. هنر خبرنگار در این است که بتواند اطلاعات صحیح را در زمانی کم بدست آورد و آن را تنظیم کند.

مهمترین عاملی که باعث ابهام خبری می شود  اینست که خبر نگار موضوع خبر را درک نکرده باشد.   

ج)جامعیت خبر:

خبر باید جامع و کامل باشد و به پرسش هایی که برای مخاطبان به وجود می آید پاسخ دهد بدین منظور خبر نگار باید به پرسشهای مربوط به عناصر خبر پاسخ دهد، لذا خبر نگار باید خود را به جای مخاطب گذاشته و پس از تنظیم خبر مجدداً آن را ارزیابی کند و به پرسش هایی که برای خودش مطرح می شود به درستی پاسخ دهد.

عناصر خبری

برای شناخت عناصر خبر هنگام وقوع یک رویداد برای خبر نگار شش پرسش مطرح می شود که پاسخ های این شش پرسش تعیین کننده عناصر خبری خواهد بود:

1.      کِی یا چه کسی

2.      کجا

3.      کَی یا چه وقت

4.      چه یا چه چیزی

5.      چرا

6.      چگونه

 1. کِی یا چه کسی

در هر رویدادی به طور طبیعی افراد شناخته شده یا ناشناس نقش اصلی را بر عهده دارند. در حوادث طبیعی مثل سیل ، زلزله، طوفان  و ... نقش اصلی به عهده آنهاست.

2.کجا

یعنی محل وقوع رویداد- محل وقوع رویداد در بیشتر خبرها برای مخاطبان خبر و حتی خبرنگاران اهمیت فراوانی دارد در اکثر موارد یک رویداد شهری یا مملکتی نسبت به یک رویداد خارجی اهمیت بیشتری دارد و ارزش خبری آن برای مخاطبان مهمتر است.

3.  کَی یا چه وقت

ذکر زمان در بیان اخبار و رویدادها برای اخباری که در مدت زمان کوتاهی رخ داده اند به خبرتازگی می بخشد. در مورد رویدادهایی که زمان بیشتری از وقوع آن می گذرد ذکر زمان فقط آن را مستند میکند. هر چند که متعقدند در مواقعی که مدتی از وقوع یک رویداد گذشته ذکر زمان چندان ضروری نیست اما از آنجائیکه امروزه خبر بعنوان داده های ارزشمندی برای محققان مطرح شده ذکر زمان رویداد در این گونه اخبار ضروری به نظر   می رسد.

4. چه یا چه چیزی

عنصر چه در میان عناصر خبری ماهیت رویداد را بیان میکند. همیشه برای مخاطبان این سؤال اساسی مطرح است که خبر به چه چیزی مربوط است.(یک حادثه رانندگی، مسابقه ورزشی، یک اختراع ، یک موفقیت یا شکست) البته به طور طبیعی حوادث و رویدادهای زندگی بشری مثل حلقه هایی به هم متصل هستند.

5. چرا

چرا در خبر علت و دلیل یا انگیزه وقوع یک رویداد خبری را بیان میکند. مثلاً هنگام وقوع یک قتل نخستین پرسش برای مخاطبان این است که چرا این قتل به وقوع پیوسته. توجه داشته باشیم که در برخی موارد دستیابی به پاسخ چرا در وقوع یک رویداد ممکن است به مدت زمان طولانی نیاز داشته باشد.

 6. چگونه

عنصر چگونه نحوه چگونگی وقوع رویداد را بیان میکند.در واقع عنصر چگونه عنصر توصیفی و روایی ماجراست. در بسیاری مواقع خبرنگاران از چگونگی به وجود آمدن یک رویداد پس از مشاهده محل وقوع رویداد آگاهی نسبتاً کاملی به دست می آورند هرچند ممکن است در برخی از موارد تا مدتها نتوانند به آن دست پیدا کنند. معمولاً عنصر چرا و چگونه هنگام تهیه گزارش های تحلیلی و تشریحی بیشتر از سایر موارد استفاده می شود زیرا در این موارد خبرنگار زمان بیشتری را برای دلیل، انگیزه و یا علت وقوع رویداد در اختیار دارد.

حال عناصر فوق را با ذکر یک مثال بیشتر توضیح میدهیم:

مثال: در چند روز اخیر طوفان شدید، زندگی مردم را در جنوب شرقی برزیل مختل کرد. روز گذشته امدادگران در این منطقه      پسر بچه ای را که 15 ساعت زیر گل و لای مدفون شده بود بیرون کشیدند، طوفان و رانش زمین باعث شده بود که خانه این        پسر بچه زیر گل و لای مدفون شود که در جریان این حادثه 5 برادر وی جان باختند.

1.      چه کسی : مردم برزیل . یک پسر بچه و 5 برادر وی

2.      چه چیزی : مختل شدن زندگی

3.      کجا : جنوب شرق برزیل

4.      چه وقت : در چند روز اخیر

5.      چرا : در اثر طوفان شدید

6.      چگونه : طوفان و رانش زمین باعث شد که خانه یک پسر بچه زیر گل و لای مدفون شود

عناصر خبری در ساختمان خبر

هر خبر نگار هنگام مشاهده یک رویداد یا پدیده یا کسب یک خبر خام برای آماده سازی و پردازش آن باید مشخص کند کدام یک از اطلاعاتی را که در دست دارد از اهمیت بیشتر و کدام یک از اهمیت کمتری برخوردار است. شناخت اطلاعات به خبرنگارکمک میکند تا بتواند زاویه مناسبی برای مشاهده و ثبت خبر بدست آورد. خبر نگار مثل فیلمبرداری است که دوربین در دست دارد و می خواهد به شیوه ای از صحنه فیلم برداری کند که تمامی صحنه پیش روی بیننده یا خواننده یا شنونده خبری قابل تجسم و مشاهده باشد. بدیهی است که دسترسی به پاسخ شش عنصر خبری میدان و عمق دید خبرنگار را بهتر تعیین میکند.

ارزش های خبری

ارزش های خبری به خبر هویت می بخشد یعنی ساختار خبر را تشکیل میدهند. تمام تلاش یک خبرنگار با تجربه این است که ارزشهای خبری را شناسایی و منعکس کند. نکته مهم در ارزشهای خبری اینست که ارزشهای خبری ساخته و پرداخته ذهن خبرنگار نیستند بلکه در دل رویداد قرار دارند. هر رویدادی دارای یک یا چند ارزش خبری است که این ارزشها رگه های اصلی خبر را تشکیل میدهند پس می توانیم بگوییم ارزشهای خبری معیارهایی هستند که به تنهایی یا با ترکیب یکدیگر یک رویداد را می سازند و در ماهیت خود رویداد وجود دارند.

خصوصیت مهم ارزش های خبری اینست که علاوه بر اینکه خبرنگار را در شناخت و فهم خبر کمک میکند در تهیه و تنظیم خبر نیز او را یاری می دهند و به عنوان معیاری برای ارزیابی رویدادها مورد استفاده قرار می گیرند. در یک جمله می توان گفت :

"  ارزش های خبری معیار گزینش اخبارند ، هر خبری که دارای ارزشهای خبری بیشتر و مناسب تری باشد قابلیت بیشتری برای تنظیم و پخش دارد "

البته ارزشهای خبری در دل رویداد قرار دارند نه در شم خبرنگار، ولی خبرنگار به کشف ارزشهای خبری کمک میکند. همانگونه که خبرنگار از میان هزاران خبر فقط تعداد اندکی را برای انتشار و رساندن به مخاطبان  قابل ارزش گذاری می دانند. این اخبار وقتی هم منتشر می شوند خوانندگان آنها را دسته بندی میکنند، برخی را نمی خوانند و دور می ریزند، ولی برخی را می خوانند و حتی حفظ میکنند تا به دیگران منتقل کنند. فراموش نکنیم هر خبرنگاری قبل از خبرنگار شدن، خواننده یک روزنامه یا مخاطب رادیو و تلویزیون بوده است همانگونه که خبرنگاران دست به گزینش اخبار می زنند مخاطبان نیز این حق را  برای خود محفوظ می دانند. کاملاً روشن است که بهترین خبرها خبرهایی هستند که ارزش های مشترک خبرنگاران و مخاطبان آنها بیشتر باشد.

1.        ارزشهای خبری عبارتند از :

2.       دربرگیری

3.      شهرت

4.      تضادها و اختلاف ها و برخوردها

5.      استثناء و شگفتی

6.      بزرگی و فراوانی یا آمار و ارقام

7.      مجاورت ( معنوی- جغرافیایی)

8.      تازگی

1) دربرگیری

یک رویداد وقتی دارای ارزش دربرگیری است که در تعداد زیادی از افراد جامعه در زمان حال یا آینده تأثیرداشته باشد. این دربرگیری ممکن است برای افراد دارای نفع مادی یا معنوی و یا ضرر مادی و معنوی باشد. البته مهم نیست که این تأثیر مثبت باشد یا منفی، مستقیم باشد یا غیر مستقیم. ( مثلاً خبر صدور کارت شناسایی ملی تقریباً برای همه افراد جامعه مهم است بنابراین دربرگیری فراوانی دارد.)

2) شهرت

هر شخص حقیقی یا حقوقی که به خاطر شغل و فعالیتش در جامعه شناخته شده باشد اخبارش دارای ارزش شهرت است. البته این شهرت می تواند مثبت یا منفی باشد. ساستمداران، ورزشکاران و هنرپیشگان دارای شهرت مثبت هستند ولی آدمهای جنایتکار دارای شهرت منفی هستند. بدیهی است که خبر مرگ یک فرد عادی و غیر مشهور با مرگ  یک فرد مشهور ارزش خبری یکسانی ندارند.

یکی از نکات مهم در خبر نویسی شناخت میزان شهرت افرادی است که خبر را پیرامون آنها تنظیم میکنیم. بطور کلی بهترین معیار برای اینکه بدانیم فردی دارای شهرت هست یا نه آنست که اگر نام او را نزد مخاطبان ببریم آنها بتوانند تصویری را از او در ذهن خود مجسم کنند.در مورد افراد مشهور در خبرها بعضی اوقات نام و نام خانوادگی و برخی موارد نام حقوقی او را ذکر میکنند ولی در مورد افراد عادی معمولاً نام و نام خانوادگی ، سن و شغل او را نیز می آورند. ( مثال : رئیس جمهور کشورمان صبح امروز وارد پکن شد.)

3) تضادها، اختلاف ها و برخوردها

رویدادهایی که حاوی برخورد و اختلاف و درگیری هستند. اختلاف و درگیری  میان افراد، گروه ها، احزاب، ملتها و دولتها و یا درگیری میان انسان با حیوان و یا درگیری انسان با طبیعت و ماشین است.

معمولاً برخورد و اختلاف را به دو دسته تقسیم میکنند:

                  v         برخورد فیزیکی

                  v         برخورد فکری(سیاسی، قومی، ایدئولوژیک)

برخورد فیزیکی : زلزله و طوفان : درگیری انسان با طبیعت- تصادف: درگیری انسان با ماشین- جنگ میان دولتها

برخورد فکری : ممکن است حاصل برخورد آراء و نظریات دو دانشمند پیرامون یک مسئله علمی و یا برخورد سیاسی، قومی و ایدئولوژیک میان دو یا چند نفر در قالب های انفرادی، گروهی، حزبی و یا دولتی باشد. مثل جنگ سرد بین آمریکا و شوروی که در واقع نوعی برخورد فکری بود نه برخورد جسمانی و جنگ.

4) استثناء و شگفتی

وقایع و رویدادهای نادر و کمیاب همواره باعث شگفتی انسانها می شوند زیرا وقوع چنین رویدیی برخلاف انتظار طبیعی انسانهاست حتی برخی وقایع که چندان نادر و کمیاب نیستند نوع وقوع آن ممکن است باعث شگفتی و حیرت مخاطبان شود. اختراعات، اکتشافات و اعمال غیر مترقبه افراد همیشه دارای ارزش و اهمیت شگفتی ، حیرت و استثناء در اخبار است.

5) بزرگی، فراوانی، آمار و ارقام

ذکر آمار و ارقام در اخبار به خبر ارزش بزرگی تعداد و مقدار می بخشد. فرقی نمی کند که این ارقام مربوط به چه چیزی است، هر اندازه که تعداد ارقام بزرگتر باشد چون فراگیری بیشتری دارد ارزش خبری بیشتری پیدا میکند. این ارقام ممکن است بیانگر تعداد نفرات کشته یا زخمی، قبول شده یا مردود شده، میزان بودجه و ... باشد.

مثال: 70% مردم دنیا از ناراحتی کمر رنج می برند.

  6) مجاورت ( معنوی – جغرافیایی)

دوری و نزدیکی افراد از محل وقوع یک رویداد، میزان مجاورت آن رویداد را در خبر مشخص میکند. واقعه ای که در نزدیکی محل زندگی شما رخ داده است نسبت به واقعه ای که در آن سوی شهر رخ میدهد دارای ارزش خبری بیشتری است. معمولاً مخاطبان ترجیح میدهند ابتدا از خبرهای محله و شهر و کشور خود یا کشورهای همجوار یا کشورهای که با آنها دارای عقاید مشترکی هستند کسب اطلاع کنند.

مثال مجاورت جغرافیایی: مردم عراق برای انتخاب رئیس جمهور فردا پای صندوق های رأی می روند.

مثال مجاورت معنوی: حزب الله لبنان 22 کرسی مجلس این کشور را بدست آورد.

7) تازگی

هر خبری که مدت زمان کمتری از وقوع آن می گذرد تازگی بیشتری دارد. ارزش تازگی یا زمان وقوع رویداد تازه یا دانستن اینکه رویداد در چه وقت به وقوع پیوسته در جهان رقابتهای خبری اهمیت ویژه ای دارد. رویدادی که امروز اتفاق می افتد اگر همین امروز گزارش نشود ارزش خود را از دست میدهد. هر وسیله ارتباطی که خبری را زودتر پخش کند از ارزش خبر استفاده کرده است        ( دقت و سرعت) مثال : دقایقی پیش کنفرانس کشورهای اسلامی در تهران گشایش یافت.

سبک های تنظیم خبر

Ø       سبک هرم وارونه

Ø       سبک تاریخی

Ø       سبک تاریخی به همراه لید

Ø       سبک پایان شگفت انگیز

Ø       سبک بازگشت تاریخی

Ø       سبک دایره ای

Ø       سبک سناریویی

Ø            سبک تشریحی

سبک هرم وارونه

در سبک هرم وارونه قاعدد هرم حاوی جذابترین و در بسیاری از مواقع حاوی مهمترین بخش خبر است و نوک آن یا بخش انتهایی حاوی بی اهمیت ترین بخشای خبر است. در واقع در سبک هرم وارونه مطالب با توجه به میزان اهمیت آنها از بالا به پایین تنظیم     می شود. این سبک یکی از پرکاربردترین سبکهای خبرنویسی در مطبوعات، رادیو و تلویزیون است. در سبک هرم وارونه لید نویسی بسیار اهمیت دارد زیرا چکیده مهمترین مطالب خبری رویداد در ابتدای خبر و کم ارزش ترین مطلب در انتهای خبر نوشته می شود. بر این اساس مطالب هر پاراگراف ازخبر با توجه به اهمیت و ارزش آنان از بالا به پایین تنظیم می شود.

ترتیب ارائه مطالب در سبک هرم وارونه بسیار اهمیت دارد به خصوص در خبرهایی که موضوع خبر چند بخش است و هر بخش نیز بخش های فرعی مربوط به خود را داراست. بنابراین در چنین مواقعی در نگارش مطالب بعد از لید باید نکته را در نظر داشت که چند پاراگراف بعد از لید توضیحات بیشتری را راجع به همان مطالب اصلی لید ارائه میدهد و پس از این توضیحات مطالب مهم بعدی روشن می شود. یعنی اینکه پس از آنکه لید خبر را نوشتیم مطلب یا پاراگراف بعدی باید در رابطه با لید باشد. مثال زیر مطلب را بهتر روشن میکند :

مثال: فرض کنید وزیر جهاد سازندگی در سخنرانی خود در زمینه مسائلی مثل آبخیزداری، وام، جاده سازی، ساخت مسکن روستایی و خرید گوشت صحبت کرده است. چنانچه بنظر خبرنگار سخنان وزیر جهادکشاورزی در مورد "وام"  از ارزش بیشتری برخوردار باشد آن را در لید می آورد. در این صورت باید توضیحات وزیر جهادکشاورزی در مورد وام که شامل نحوه ثبت نام، ضمانت پرداخت، نحوه قسط بندی و یا بازپرداخت وام است به ترتیب اهمیت بعد از لید خبر ذکر گردد. و اگر مثلاً مطلب مهم بعدی ساخت مسکن روستایی باشد بعد از مطالب مربوط به وام آورده شود.

توضیح: وزیر جهاد کشاورزی در جلسه مطبوعاتی خود از پرداخت وام به روستائیان خبر داد. وزیر جهاد کشاورزی افزود: روستائیانی که تا کنون وام دریافت نکرده اند می توانند با همرا داشتن کپی شناسنامه و کارت ملی و همچنین معرفی نامه از شورای اسلامی روستا به بانک کشاورزی مراجعه نمایند.

وی گفت : سقف وام پرداختی به روستائیان 20 میلیون ریال و باز پرداخت آن 200 هزار ریال در هر ماه می باشد.

مزایای سبک هرم وارونه

§      چون خبر بر اساس اولویت و مطالب مهم دسته بندی شده است مخاطب به راحتی تصمیم می گیرد که به ادامه خبر توجه کند و یا از آن صرفنظر کند.

§      تنظیم کردن آن برای خبر نگار آسانتر است

§      نخستین جمله خبر را می توان به عنوان خلاصه خبر استفاده کرد

§      انتخاب خبرها برای سردبیران آسانتر است

§      در لید چکیده مهمترین مطالب ارائه می شود

§      از نظر خواننده زمان کمتری برای دریافت مهمترین مطلب لازم است

§      حس کنجکاوی خواننده را از جنبه نیاز خبری فوراً ارضاء میکند

§      خواننده را خسته نمی کند.

§      از لحاظ تصحیح ،تیتر نویسی و ماکت بندی کار را ساده میکند.

معایب سبک  هرم  وارونه

·         در بسیاری از موارد از آنجائیکه در لید چکیده مطالب بیان می شود و اطلاعات جدیدی دوباره به مخاطب عرضه نمی شود احتمال دارد مخاطب از توجه به دنباله خبر خودداری کند.

·         در بعضی موارد مخصوصاً در خبرهای طولانی ممکن است آنچه در لید گفته شده دوباره در متن تکرار شود

·         اعمال نظر خبرنگار در برجسته کردن مطالب بیشتر از سایر سبک هاست

·         در مواردی ممکن است به علت خلاصه شدن مطالب یا حذف مطالبی توسط سردبیر، برخی از اطلاعات از متن خبر حذف شود.

·         در مطالبی که دارای ارزش خبری یکسان هستند  انتخاب مهمترین بخش برای خبرنگار کار دشواری است

کاربرد سبک هرم وارونه

سبک هرم وارونه در مطالب خبری روز مانند مصاحبه، سخنرانی ، سمینار و حوادث غیر جنایی و ... کاربرد دارد.

سبک  تاریخی

یکی از قدیمی ترین روش های تنظیم خبر است که با گذشت سالها هنوز هم جاذبه های خاص خود را داراست و مورد توجه خبرنگاران است. در سبک تاریخی درست مثل کتابهای قصه، مطالب خبری به  ترتیب زمان  و  وقوع آورده می شوند.

در سبک تاریخی بر خلاف سبک هرم وارونه مطالب به همان صورتی که به لحاظ زمانی تحقق یا فته اند در قالب خبر ارائه می شوند. در این سبک خبرنگار به داوری نمی پردازد و کاری ندارد که کدام بخش مهمتر است بنابراین در سبک تاریخی تا حدودی از اعمال نظر خبرنگار جلوگیری می شود و بر خلاف سبک هرم وارونه مطالب به شکلی کاملتر ارائه می شود البته سبک تاریخی هم    لید خاص خود را دارد که در ابتدای خبر قرار می گیرد. سبک تاریخی برای گزارش مطالب خبری روز مناسب نیست ولی در تهیه گزارش های تحقیقی می تواند استفاده شود. این سبک در روزنامه ها فقط برای گزارش حوادث جنایی که ذکر جزئیات آن برای خواننده ها جذاب است کاربرد دارد اما در نشریات هفتگی استفاده از سبک تاریخی بیشتر است چون خوانندگان هفته نامه ها و ماهنامه ها فرصت بیشتری برای مطالب این گونه نشریات دارند. در نظر داشته باشید که عمرروزنامه یک نصف روز یا حداکثر یکروز است ولی عمر هفته نامه و ماهنامه بیش از چند روز و چند هفته است.

مزایای سبک تاریخی

¨      مطالب بطور کامل بیان می شود و جزئیات از قلم نمی افتد.

¨      چون رویدادها بر اساس ارزش زمانی وقوع تنظیم می شوند دخل و تصرف خبرنگار در برجسته کردن مطالب خیلی کمتر است.

معایب سبک تاریخی

¬     باید وقت بیشتری را در مقایسه با سبک هرم وارونه صرف خواندن خبری کرد که به این شیوه تهیه شده است.

¬     خواننده را خسته میکند.  چون طولانی است ترغیب خواننده یا مخاطب به خواندن ادامه مطلب کم می شود

¬     به خاطر طولانی بودن مشکل تراکم مطلب وجود دارد

¬     زمان بیشتری برای رسیدن به مهمترین مطلب خبر لازم است

¬     صفحه بندی و تهیه ماکت در این شیوه دشوارتر از سبک هرم وارونه است

¬     خبری که به سبک تاریخی تنظیم گردد در روزنامه ها جای بیشتری را در صفحات می طلبد و در رادیو و تلویزیون هم زمان بیشتری را به خود اختصاص میدهد که چندان مطلوب نظر رسانه ها نیست.

سبک تاریخی به همراه لید

این سبک تلفیقی از دو سبک هرم وارونه و سبک تاریخی است و مخصوص پوشش دادن خبرهای شهری و حادثه ای است .کاستی های سبک تاریخی به خصوص نیاز به زمان بیشتر برای دریافت مهمترین مطلب خبری، خبرنگاران را وا داشت تا برای رفع این اشکال

پس از نوشتن خبر به شیوه تاریخی یک لید خبری نیز در ابتدای آن بنویسند. در سبک تاریخی همراه با لید ابتدا چکیده مهمترین مطلب در لید خبر قرار می گیرد و آنگاه رویداد به همان صورتی که در طول زمان اتفاق افتاده نوشته می شود.

مزایا و کاستی های سبک تاریخی همراه با لید

همان مزایا و کاستی های سبک تاریخی را دارد با این تفاوت  که با وجود لید در این سبک خواننده فوراً به اصل مطلب می رسد و حتی می تواند با دستیابی به اصل مطلب بقیه ماجرا را پیگیری کند.

کاربرد سبک تاریخی همراه با لید

همان کاربردهای سبک تاریخی است فقط کافی است که یک لید خبری به ابتدای سبک تاریخی اضافه کنیم.

سبک بازگشت تاریخی

در شیوه تنظیم خبر به سبک بازگشت تاریخی خبرنگار بر عکس سبک تاریخی عمل میکند به این معنا که اگر رویدادهای خبری در سبک تاریخی از ابتدا تا انتها نوشته شود در سبک بازگشت تاریخی وقایع به ترتیب از انتهای وقوع به سمت ابتدای شروع واقعه و در نظمی برعکس زمان نوشته می شود.

مثال :

ساعت 5 بامداد امروز در میدان انقلاب تهران طناب دار بر گردن مردی افتاد که 3 زن بیگناه را یکسال پیش به قتل رسانده بود.

هزاران نفر در میدان انقلاب تهران شاهد مراسم اعدام آقای ..... بودند.

آقای .... در آخرین جلسه دادگاه که 6 ماه پیش برگزار شد به قتل 3 زن بیگناه در فروردین ماه امسال اعتراف کرد

قاتل یکسال پیش به قصد سرقت وارد خانه ای شد اما با بیداری مادر و دو دخترش و فریاد آنها روبرو شد

برق چاقوی قاتل در سیاهی شب صدای فریادها را خاموش کرد و او هراسان از محل دور شد

همانگونه که در مثال فوق مشاهده می شود انتهای ماجرا که اعدام آقای .... است در ابتدای خبر آمده است و ابتدای رویداد در پایان خبر نقل شده است.

مزایای سبک بازگشت تاریخی

دستیابی به آخرین اخبار در لید خبر است

معایب سبک بازگشت تاریخی

آنست که مخاطب نمیداند مهمترین قسمت خبر در کدام پاراگراف است زیرا در اینگونه اخبار لزوماً اولین یا آخرین بند خبر مهمترین بند آن به حساب نمی آید.

کاربرد سبک بازگشت تاریخی

کاربرد این سبک برای خبرنگاران محدودیت خاصی ندارد ولی بیشتر در خبرهایی که طول ماجرا از نظر زمانی بیشتر از دیگر خبرهاست تنظیم خبر به سبک بازگشت تاریخی برای مخاطبان جذابیت بیشتری دارد.

سبک پایان شگفت انگیز

علاقه ای که خوانندگان، بینندگان و شنوندگان اخبار به گره گشایی پایان اخبار دارای شگفتی و ندرت دارند باعث شده است که خبرنگاران  نیز در این گونه اخبار پس از ارائه توضیحات و پیچیدگی رویداد در آخرین پاراگراف راز را بگشایند. این سبک از سبکهای شیرین خبر نویسی است در این روش قفل ماجرا در پایان خبر باز  می شود و خواننده را شگفت زده میکند.

سبک پایان شگفت انگیز بیشتر مخصوص خبرهایی است که از چاشنی شگفتی و ندرت برخوردارند و روزنامه نگار برای آنکه این چاشنی را کاملاً آشکار کند از این سبک استفاده میکند. توجه داشته باشیم که رویدادهای طولانی نباید در این قالب عرضه شوند.

مثال:

یک زن 45 ساله که 6 سال مبتلا به دل درد بود از این معضل نجات یافت. خانم بهاری 6 سال پیش به علت ناراحتی طحال تحت عمل جراحی قرار گرفت و از آن پس تا کنون از درد شکم رنج می برد. این بیمار هر ماه یکبار به بیمارستان مراجعه میکرد و پزشکان دارویی را برای او تجویز میکردند. این بیمار برای معالجه به بیمارستان آذر مراجعه کرد و پس از عکسبرداری مشخص شد که 6 سال پیش هنگام عمل جراحی یکعدد قیچی در شکم او باقی مانده است که آنرا بیرون آوردند و از این درد راحت شد.

 مزایای سبک پایان شگفت انگیز

ü      جذابیت از جمله مزایای اصلی سبک پایان شگفت انگیز است به همین سبب بسیاری از مخاطبان طالب چنین اخباری هستند

ü      خلاصه بودن خبر نیز از مزایای این سبک به شمار می آید.

معایب سبک پایان شگفت انگیز

o       در سبک پایان شگفت انگیز به علت خلاصه بودن خبر بسیاری از جزئیات خبر که حتی ممکن است برای مخاطب         مهم باشد حذف می شوند.

o       نحوه تنظیم خبر چون بر اساس سلیقه و هنر خبرنگار است ممکن است بسیاری از سلیقه ها و نیازهای خوانندگان خبر  نادیده گرفته شود.

کاربرد سبک پایان شگفت انگیز

برای اخبار کوتاه و شگفت انگیز سبک مناسبی است بنابراین شرط تنظیم این خبر داشتن خصوصیت ندرت ، کمیابی و شگفتی است.

سبک سناریویی

گاهی بر حسب موضوع و توانمندی خبرنگار اخبار به شیوه ای ابتکاری و خلاقانه که توجه خواننده را نیز جلب میکند تنظیم میشود. در این سبک خبرنگاران اخباری را که دارای تصاویر جذاب هستند مانند فیلمنامه های سینمایی، سکانس بندی میکنند و هر سکانس را به یک صحنه از رویداد اختصاص می دهند. خبرنگارانی که می خواهند اخبار را به سبک سناریویی تنظیم کنند باید بر شیوه فیلم نامه نویسی تسلط داشته باشند.

مثال: چوپانی که می خواست هنرپیشه شود.

سادگی مرد روستایی کار دستش داد، چوپان ساده دل بازیگر که نشد هیچ، گوسفندهایش را هم دزدیدند.

روز-خارجی-یک روستا- ظهر یکروز نه چندان سرد پاییزی چوپان قزوینی در گوشه ای آرام نشسته بود و برای 150 گوسفندش نی می زد که یک کامیون از راه رسید. چهار مرد از کامیون پیاده شدند و به طرف مرد چوپان رفتند و بعد از سلام و احوالپرسی خود را معرفی کردند: ما فیلمساز هستیم، برای یکی از فیلم های خود می خواهیم از شما استفاده کنیم. مرد چوپان خوشحال پیشنهاد آنها را پذیرفت : ای بابا ما که قابل نیستیم ارباب هر چه بفرمایند در خدمتتان هستیم. کارگردان ماجرای فیلم را برای مرد چوپان تعریف کرد: شما مشغول نی زدن هستید که چهار نفر از راه می رسند و گوسفندهایتان را به زور سوار کامیون میکنندو فراری می شوند آنوقت شما باید دنبال کایون بدوید و فریاد بزنید : آی دزد  آی دزد

چهار مرد رفتند که صحنه را آماده کنند، دوربین ها را سر جایشان کار گذاشتند، گوسفندها را یکجا جمع کردند، همه چیز فراهم شد. مرد چوپان شروع کرد به نی زدن چهار مرد سوار بر کامیون از راه رسیدند و با چوپان درگیر شدند و گوسفندها را سوار کامیون کردند و فرار کردند و چوپان هم فریاد زد : آی دزد  آی دزد و دنبال کامیون شروع به دویدن کرد. چند لحظه گذشت تازه چوپان ساده دل متوجه شد که چهار مرد گوسفندهایش را دزدیده اندو تمام ماجرای فیلمسازی دروغ بوده است.

روز-داخلی-اداره آگاهی- مرد چوپان بلافاصله به اداره آگاهی رفت و مأموران را در جریان قرار داد، مأموران آگاهی پس از .......

همانطور  که در خبر فوق مشخص است می توان بر اساس این خبر یک فیلم تهیه کرد یعنی خبر به گونه ای نوشته شده که قابلیت تبدیل شدن به یک فیلم را داراست.

مزیت سبک سناریویی

ارائه تصاویر جذاب و دیدنی از سبک رویداد است.   

معایب سبک سناریویی

حذف صحنه های غیر تصویری از سناریوی خبری که خبرنگار تنظیم میکند ایراد اصلی این سبک ذکر شده است.

کاربرد سبک سناریویی

اخباری را که قابلیت تنظیم به شیوه نمایشنامه یا فیلمنامه سینمایی را دارند می توان در این سبک خبری تنظیم کرد.

سبک دایره ای

این سبک همانطور که از نامش پیداست به صورت دایره ای نوشته می شود یعنی خبر از همان نقطه ای که آغاز شده در همان نقطه نیز پایان می یابد. و نمی توان گفت کدامیک از بندها یا پاراگراف های خبر مهمتر از بقیه است به عبارتی می توان گفت در سبک دایره ای خبر به پایان می رسد اما رویداد یا ماجرا همچنان  ادامه دارد. از این سبک بیشتر در خبرهای تلویزیونی استفاده می شود.

مثال : هدفمند کردن یارانه ها

دولت نسبت به طرح هدفمند کردن یارانه ها تا پایان سال جاری مصمم شده است. این طرح سالهاست که ذهن همه مردم و مسئولان را به خود مشغول کرده است که دولت پس از کارشناسی های فراوان تصمیم به اجرای آن را دارد . دولت توزیع یکنواخت ثروت بین اقشار جامعه و رشد اقتصادی را از مهمترین مزیت های این طرح میداند. برخی از کارشناسان معتقدند که در شرایط اقتصادی کنونی، هدفمند کردن یارانه ها باعث ایجاد تورم و شکاف طبقاتی در جامعه خواهد شد.طرح هدفمند کردن یارانه ها دغدغه های فراوانی را در جامعه ایجاد کرده و مردم با دیده شک و تردید به آن می نگرند که سرانجام آن چه خواهد شد.

همانطور که از خبر فوق پیداست خبر به پایان رسیده است اما دغدغه های مردم و چگونگی اجرای آن همچنان وجود دارد در این خبر نمی توان گفت که کدامیک از مطالب ارزش خبری بیشتری دارد.

سبک تشریحی

سبک تشریحی مانند سبک هرم وارونه است با این تفاوت که پس از ذکر هر بند یا پاراگراف از خبر یک بند توضضیح یا اطلاعات اضافی در مورد آن موضوع ارائه خواهد شد این توضیح یا اطلاعات جدید از سابقه رویداد و یا از منابع خبری جدید کسب می شود. این سبک به علت نیاز به زمان و فضای بیشتر در رادیو و تلویزیون کاربرد چندانی ندارد و بیشتر در خبرگزاری ها و مطبوعات از آن استفاده می شود.

(لید) خبر	صدام حسین رئیس جمهور عراق روز شنبه تلاش کرد با ایراد نطقی خطاب به ملت عراق شایعات منتشر شده مبنی بر اینکه وی سکته کرده است را خنثی سازد.
تشریح	هدف وی از ایراد نطق آن بود که به جهان نشان دهد که وی زنده است و حالش خوب است و همچنان امور کشورش را اداره میکند.
خبر	صدام دیکتاتور63 ساله در حالی که سخنرانی اش از تلویزیون عراق پخش می شد در کت و شلوار قهوه ای تیره اش سالم به نظر می رسید و هر چند اکثر مفاد نطق صدام در ستایش از مهارت نظامی عراق خلاصه شده بود اما پیام اصلی وی به وضوح این بود که من همچنان اینجا هستم.
تشریح	اما سومین نمایش تلویزیونی صدام در مدت 3 روز اخیر نتوانست بینندگان را متقاعد کند. این مسأله مبهم بود که آیا این نطق به طور زنده پخش می شد یا اینکه قبلاً ضبط شده بود

با دقت در این خبر میتوان دید که پس از یک بند خبر یک بند توضیح و تشریح به دنبال آن ارائه شده است که به نوعی با خبر واصل ماجرا در ارتباط است و اطلاعات مخاطبان را در زمینه خبر اصلی افزایش میدهد.

مزایای سبک تشریحی

کامل بودن خبر و حتی نزدیک شدن آن به فرم گزارش است این نوع خبرهای تشریحیامکان کسب اطلاعات فراوان را برای مخاطبان فراهم میکند

معایب سبک تشریحی

همان ایرادی را که به سبک تاریخی می گیرند شامل سبک تشریحی هم می شودزیرا طولانی بودن خبر وقت و زمان بیشتری از مخاطبان خبر را می طلبد و حتی ممکن است این امر باعث خستگی آنان و عدم تعقیب مابقی بندهای خبر شود  به همین علت سبک تشریحی بیشتر مورد پذیرش متخصصان و محققان و کسانیکه آن خبر درباره موضوع مورد تحقیقشان است می باشد.

کاربرد سبک تشریحی

سبک تشریحی در مواردی که میان منابع خبری (خبرگزاریها، مطبوعات و ...) در مورد یک رویداد اختلاف نظر وجود داشته باشد بکار میرود. آنها با اضافه کردن توضیحات، سوابق و تشریح رویداد سسع میکنند واقعه را مطابق دیدگاه خود به مخاطبان ارائه دهند.  

 لید نویسی

لید یک کلمه انگلیسی و به معنای هدایت و راهنمایی است. به همین دلیل لید را هدایتگر و راهنمای خواننده، بیننده یا شنونده خبر به درون متن آن میدانند بنابراین می توان گفت : لید کلید ورود به متن خبر است. در عمل نیز لید همان پاراگراف اول خبر است که معمولاً در 30 کلمه به خلاصه ای از متن خبر اشاره میکند بنابراین لید چکیده مهمترین مطالب خبری یک خبر است. مهمترین وظیفه لید ترغیب خواننده به خواندن متن خبر است.

نقش عناصر خبری در لید نویسی

برای نوشتن یک لید خوب و کامل هرگز نیازی به ذکر تمامی عناصر خبری نیست در گذشته لید خبر به همه عناصر خبری پاسخ میداد اما در حال حاضر به خاطر دوری از طولانی و پیچیدگی لید، فقط به مهمترین عناصر و ارزشهای آن می پردازند و بقیه عناصر و ارزشها را به متن خبر منتقل میکنند. برای نوشتن یک لید خوب بهتر است به پرسشهای چهارگانه ذیل پاسخ دهیم:

1)      از میان نکات خبری کدام نکته واقعه از همه مهمتر است؟

2)      مهمترین ارزشهای خبری رویداد کدامند؟

3)      جدیدترین تغییرات در رویداد فوق کدام است؟

4)      چونه می توان در کمترین جمله لید را نوشت؟

لید با محتوای زیاد و لید بی محتوا

در لید نویسی لازم است خبرنگار چکیده مهمترین قسمت خبر را در لید خبر بنویسد. گاهی اوقات این چکیده نویسی به صورتی است که محتوای خبر در لید ذکر نمی شود و مخاطب مجبور است به بندهای بعدی خبر هم مراجعه کند تا به محتوای خبر دست یابد.

به لید خبری ذیل توجه کنید :  ( لید بی محتوا )

" رئیس جمهور صبح امروز در جمع خبرنگاران حاضر شد و به پرسش های آنها پیرامون وضعیت فعلی و آینده کشور پاسخ داد "

لید فوق را لید بی محتوا میدانیم زیرا از محتوای پرسش و پاسخ های خبرنگاران و رئیس جمهور  بی خبر مانده ایم. اگر خبرنگار در چنین حالتی یک بخش یا فرازی از سخنان رئیس جمهور را بیاورد لید بی محتوا تبدیل به لید با محتوا می شود.

لید خبری فوق را می توان با توجه به محتوا اینگونه تنظیم کرد: ( لید با محتوا )

" رئیس جمهور صبح امروز در جمع خبرنگاران گفت: حقوق کارمندان دولت سال آینده 20%  افزایش می یابد "

در لید نویسی چه نکاتی را باید رعایت کرد:

لید خوب لیدی است که جذاب ترین بخش خبر در آن آمده باشد زیرا غافلگیر کردن خواننده در همان جملات اول هنر یک        لید نویس حرفه ای است. این غافلگیر کردن باعث می شود تا خواننده به سوی متن خبر هدایت شود و بقیه مطالب خبر را هم بخواند.

برای نوشتن یک لید موفق باید نکات ذیل را رعایت کرد:

1.        سعی شود خلاصه ای از مهمترین عناصر و ارزشهای خبری در یک یا حداکثر سه جمله نوشته شود

2.       از نوشتن جمله های مبهم و گنگ در لید خودداری شود

3.      مطالب جزئی و غیر ضروری را در لید ننویسید زیرا این مطالب جزئی فقط بر حجم لید می افزاید و از خلاصه نویسی لید جلوگیری میکند

4.       در بسیاری از خبرگزاری های دنیا به خبرنگاران توصیه می شود لید خبری را حداکثر در 30 کلمه بنویسند

5.       ذکر کلمه قید زمان ((امروز، فردا )) به لید خبر ارزش تازگی میدهد

6.       لید را با قید زمان و مکان شروع نکنید  مگر آنکه زمان یا مکان در خبر دارای برجستگی و اهمیت خاصی باشد

7.      در مورد ذکر نام افراد مشهور و غیر مشهور با توجه به ارزش خبری شهرت بشرح ذیل عمل میکنیم :

اگر خواننده با خواندن نام فرد بتواند قیافه آنرا در ذهن خود مجسم کند نام و نام خانوادگی فرد ولی اگر با ذکر نام فرد قیافه آن فرد در ذهن مخاطب تجلی پیدا نکند پیشنهاد می شود از شخصیت حقوقی آن فرد هم در لید استفاده شود و در کنار نام و نام خانوادگی، سِمَت و شغل و یا سن او را هم می نویسیم. نکته مهم آنکه اگر فرد از شهرت لازم برخوردار نباشد لازم است لید خبر بدون اشاره به عنصر " چه کسی " نوشته شود.در لید نویسی تنها هنگامیکه یک جمله را از فردی به صورت نقل قول مستقیم و بدون دخل و تصرف می نویسیم که مطلب نقل قول  چکیده مهمترین مطلب را بیان کند در غیر اینصورت پیشنهاد می شود آن مطلب به صورت نقل قول غیرمستقیم بیان شود.

انواع لید خبری

براساس نحوه برجسته کردن عناصر خبری و یا نحوه ارائه مضمون و محتوای خبر به دو دسته کلی تقسیم میکنیم:

1)       انواع لید بر اساس عناصر خبری                  2)    انواع لید بر اساس مضمون و نحوه ارائه محتوای خبر

انواع لید بر اساس عناصر خبری

چون معمولاً هر لید خبری پاسخ عناصر شش گانه خبر است برحسب اینکه کدام عنصر خبری در ابتدای لید ذکر شده باشد نوع آن لید فرق میکند:

      v            لید که : نام فرد یا عامل واقعه در ابتدای آن می آید .

مثال: رئیس جمهور امروز با ارسال پیامی سمینار یکروزه بررسی مسائل دامپزشکی کشور را در تالار ابن سینا افتتاح کرد.

      v            لید کجا : در آن مکان واقعه ابتدا مطرح می شود.

مثال: در تالار ابن سینا سمینار یکروزه بررسی مسائل دامپزشکی کشور ......

      v            لید کی : زمان رویداد در ابتدای لید ذکر می شود

مثال: صبح امروز سمینار یکروزه بررسی مسائل دامپزشکی .......

      v            لید چه : موضوع رویداد در ابتدای لید برجسته می شود

مثال: سمینار یکروزه بررسی مسائل دامپزشکی صبح امروز......

      v            لید چرا : تفسیر و علت رویداد را ارائه میدهد

مثال : بمنظور بررسی مسائل دامپزشکی کشور صبح امروز با پیام ......

      v            لید چگونه : در ابتدای لید توصیفی از نحوه اتفاق خبر ارائه می شود

مثال: با قرائت پیام رئیس جمهوری در جمع حاضران سمینار یکروزه بررسی مسائل .....

همانگونه که در این دسته بندی از لیدها مشاهده شد هر عنصر خبری که در ابتدای لید بر جسته شود تعیین کننده نوع لید خواهد بود.

انواع لید بر اساس مضمون و نحوه ارائه محتوای خبر

¬      دسته بندی لیدها بر اساس مضمون خبر

¬      دسته بندی لیدها بر اساس نحوه ارائه محتوای خبر

لید بر اساس مضمون خبر :

¨      لید استنباطی

¨      لید تشریحی

¨      لید تک موضوعی

¨      لید فهرستی

لید استنباطی

در لید استنباطی خبرنگار معمولاً برداشت کلی خود را از مضمون خبر در لید برجسته میکند. مثلاً اگر دو تیم فوتبال با هم مسابقه بدهند و یک تیم با 5 گل رقیب را شکست بدهد خبرنگار می تواند استنباط کند که این تیم شکست سختی را بر رقیب وارد کرده است.                             مثال: تیم فوتبال پرسپولیس با نتیجه 6 بر صفر تیم استقلال را در هم کوبید.

لید تشریحی

در این لید نویسی خبرنگار به شرح جزئیات ضروری خبر می پردازد و صحنه رویداد را تشریح میکند تا لید از جذابیت بیشتری برخوردار شود. مثال : مارکوس فرمانده چریکهای مکزیک در حالی که چهره خود را با نقاب پوشانده بود و فقط چشمان سیاه رنگش پیدا بود با مشت های گره کرده و صدایی که از شدت خشم می لرزید اعلام کرد : نبرد ما ادامه خواهد یافت

لید تک موضوعی و چند موضوعی

هرگاه لید فقط به یک موضوع اشاره کند تک موضوعی و اگر به بیش از یک موضوع بپردازد چند موضوعی است.

مثال : ملکه انگلیس از کابینه لندن انتقاد کرد ( لید تک موضوعی)

کنگره آمریکا امروز لایحه مقابله با خشونت را که به موجب آن گارد ملی آمریکا در خیابانهای این کشور مستقر و دستگیری مجرمان سریعتر می شود را با حداقل آرای لازم تصویب کرد ( لید چند موضوعی)

لید فهرستی

در این گونه لیدها که معمولاً برای تدوین خبر صورتجلسه ها و مصوبه های مراکز تصمیم گیری نوشته می شود تصمیم ها به صورت فهرست و ردیف شده آورده می شود. مثال : شورای اسلامی شهر در شب گذشته در آخرین جلسه خود تصمیم گرفت موارد ذیل توسط شهردار اجرا شود:

1.       اختصاص 10% درآمد شهری برای حمل زباله های درون شهری

2.       افزایش 5% حقوق کارکنان آتش نشانی

3.       رایگان شدن ورود کارمندان شهرداری به اماکن ورزشی و فرهنگی

همانگونه که ملاحظه میگردد لید فهرستی در واقع یک نوع لید چند موضوعی است

دسته بندی لید بر اساس نحوه ارائه

1.       لید پرسشی

2.       لید نقل قولی

3.       لید دارای پس زمینه

4.       لید متعارض

5.       لید غیر عادی

لید پرسشی

لیدی است که مضمون خبر به شکل یک پرسش مطرح می شود.

مثال : بالاخره مجلس لایحه حقوق کارمندان دولت را چه زمانی تصویب میکند؟

لید نقل قولی

در این لید موضوع خبر از زیان یک فرد یا منبع خبری نقل قول مستقیم می شود.

 مثال : وزیر امور خارجه کشورمان گفت: واشنگتن همچنان به حضور نظامی خود در خلیج فارس ادامه میدهد و این موضوع برای ما قابل قبول نیست

لید دارای پس زمینه

در بسیاری از لیدها آوردن سابقه یا پس زمینه رویداد جدید می تواند بر جذابیت لید خبر بیفزاید.

مثال: 3 سال پیش بود که 4 گوزن سفید در پارک جنگلی جزیره کیش رها شدند و حالا مسئولان جزیره از خطر گرمازدگی 61 گوزن سفید سخن می گویند.

لید متعارض

در لید متعارض اختلاف نظر و عمل در یک رویداد مورد نظر است.

مثال: رئیس جمهور آمریکا از عدالت در جامعه سخن می گوید اما از مرگ 200 سیاه پوست در ایالت تگزاس اظهار بی اطلاعی میکند.

لید غیر عادی

بسیاری از رویدادها و حوادث برای ما و خبرنگاران غیر عادی است اما تنها هنگامی می توان  به غیر عادی بودن رویداد واقف شد که یک لید غیر متعارف و غیر عادی برای آن نوشته شود.

مثال : پرنده کوچک دریایی پرواز بوئینگ غول پیکر را در بندرعباس مختل کرد.

تیتر

به جمله ابتدایی یا آغازین در خبر تیتر یا عنوان گفته می شود که با توجه به آگاهی و پیش زمینه مخاطب ممکن است یک کلمه یک ترکیب یا یک جمله باشد. تیتر باید آنقدر جذاب، جامع و کامل باشد که مخاطب را جذب کند. تیتر یا عنوان علاوه بر تناسب و جذابیت باید روان باشد و از پیچیدگی انشایی به دور باشد به گونه ای که قبل از آنکه حروف با چشم دیده شود تصویر آن از طریق چشم در ذهن حک شود.       مثال : شاه رفت، امام آمد  

در تعریف تیتر گفته اند :

تیتر چکیده مهمترین مطلب خبر است که به طور دقیق و روشن بیان شده باشد. به عبارت دیگر تیتر باید با حداقل کلمات حداکثر معنا را برساند

-       تیتر خبر باید خواننده را به خواندن لید تشویق کند.                                                                                                                         -    تیتر در حقیقت خلاصه عنصر جذاب خبر است که بوسیله آن مخاطب جذب می شود .

تفاوت لید  با  تیتر

§      تیتر یک جمله کوتاه و فشرده است در حالیکه لید همان مطالب را در یک یا دو جمله طولانی بیان میکند.

§      لید معمولاً مهمترین بخش خبر و کلید ورود به متن است اما تیتر چکیده ای از کل خبر است و ممکن است در متن خبر خوانده نشود

هدف تیتر

جدا کردن مطالب مختلف روزنامه و مجله از یکدیگر و ایجاد سهولت در انتخاب و خواندن مطالب است

قواعد نوشتن تیتر

§       تیتر باید با مطالب خبر هماهنگ و منطبق باشد

§       در نوشتن تیتر باید از واژه های آشنا و رسا استفاده کرد

§       تیتر باید روشن، دقیق و بدون ابهام باشد

§       تیتر باید معمولاً حاوی فعل باشد

§       کلمات در تیتر نباید تکرار شوند

§       همانند لید، تیتر هر چه کوتاه تر باشد بهتر است

§      در انتهای تیتر نقطه گذاشته نمی شود 

اجزاء تیتر

§         تیتر اصلی

§         رو تیتر

§         زیر تیتر

§         سو تیتر ( خلاصه تیتر)

تیتر اصلی

تیتر اصلی محور اساسی خبر است و تمام دقت نویسنده باید متوجه آن باشد. موضوع اصلی خبر در تیتر اصلی منعکس می شود و به همین دلیل در مواقع ضروری ممکن است تمام اجزاء دیگر تیتر حذف شوند ولی حذف کردن تیتر اصلی بدون ناقص کردن خبر ممکن نیست

چون تیتر اصلی در میان اجزاء مختلف تیتر از همه مهمتر است بنابراین تمام نکاتی که درباره نگارش تیتر گفته شد باید در مورد تیتر اصلی در نظر گرفته شود. تیتر اصلی به سبب همین خصوصیت درشت ترین و برجسته ترین حروف را نسبت به تیترهای فرعی به خود اختصاص میدهد.                           مثال : جاده تهران چالوس بسته شد  

رو  تیتر

تیتری است که در بالای تیتر اصلی قرار میگیرد و در بسیاری از اوقات مقدمه تیتر اصلی است و حروف آن کوچکتر از حروف تیتر اصلی است.

در واقع رو تیتر مقدمه تیتر اصلی است و باید به گونه ای نوشته شود که با برداشتن آن لطمه ای به تیتر اصلی خبر وارد نشود.

مثال	رو تیتر : به سبب جاری شدن سیل و ریزش کوه
	تیتر اصلی : جاده تهران چالوس بسته شد

زیر تیتر

زیر تیتر بلافاصله بعد از تیتر اصلی جای میگیرد و حروف آن کوچکتر از حروف تیتر اصلی است. زیر تیتر ممکن است تیتر کاملاًمستقلی باشد که از روی یکی از اجزاء خبر استخراج می شود. گاهی نیز زیر تیتر مکمل تیتر اصلی است و مجموع آن دو مفهوم کاملی از خبر به دست میدهد.

مثال	رو تیتر : به علت آزار و شکنجه زائران ایرانی توسط پلیس های عراقی
	تیتر اصلی : علمای نجف بعنوان اعتراض نماز جماعت نخواندند
	زیر تیتر : حضرت آیت ا... حکیم از حوزه علمیه نجف خارج و حوزه تعطیل گردید

سوتیتر

در پاره ای از موارد که خبر طولانی است و حاوی مطالب متعدد می باشد می توان خلاصه ای از مطالب مهم را بعد از تیتر اصلی یا زیر تیتر به صورت جمله های مستقل بیان کرد. خلاصه تیتر را در اصطلاح روزنامه نگاری سوتیتر می گویند که با ستاره یا نقطه های درشت در ابتدای جمله مشخص می شود.

مثال	رو تیتر : مجلس شورای اسلامی قانون جدید نظام وظیفه را تصویب کرد
	تیتر اصلی : 600 هزار مشمول غایب از خدمت معاف شدند
	زیر تیتر : مشمولان متولد 1330 تا 1340 با پرداخت یک میلیون ریال برگه معافیت می گیرند
	سوتیتر: 200 میلیون تومان درآمد دولت از طریق قانون جدید معافیت نظام وظیفه است

در پایان این مبحث یادآور می شود که لازم نیست همه خبرهای روزنامه تیتر کامل داشته باشد و ممکن است بنا بر احتیاج فقط از یک یا چند تیتر برای آنها استفاده شود.

ویژگیهای خبر نویسی در رادیو، تلویزیون و مطبوعات

      v            مستند بودن خبر

      v            امکان مشاهده مجدد

      v            توزیع همزمان

      v            ارزانی وسایل ارتباط جمعی

      v            باسواد بودن مخاطبان

      v            امکان استفاده از وسیله ارتباطی

      v            استمرار ارسال خبر در هر لحظه

مستند بودن خبر

در رسانه های نوشتاری مانند خبرگزاری ها و مطبوعات، مکتوب بودن خبر به آن نقش سند میدهد. یعنی می توان هر جا لازم باشد از آن رونوشت تهیه کرد و ارائه داد در حالیکه در رادیو و تلویزیون چنین امکانی وجود ندارد.

امکان مشاهده مجدد

هر وسیله ارتباطی که خبر آن مستند باشد امکان مشاهده مجدد آن نیز وجود دارد.

توزیع همزمان

از ویژگی های اخبار رادیو و تلویزیون و خبرگزاری ها امکان توزیع همزمان خبر است یعنی در همان لحظه ای که اخبار پخش        می شود مخاطبان نیز در همان لحظه خبر را دریافت میکنند در حالیکه در مطبوعات چنین امکانی وجود ندارد.

باسواد بودن مخاطبان

هر فردی برای خواندن مطبوعات باید توانایی خواندن داشته باشد در حالیکه اخبار رادیو و تلویزیون به چنین سوادی نیاز ندارد

ارزانی وسایل ارتباطی

برای خواندن روزنامه مخاطب باید مشترک شود و پول پرداخت کند

امکان استفاده از وسایل ارتباطی

از بعضی رسانه ها در مواقع غیر عادی نیز می توان استفاده کرد مثلاً خبر رادیو را در هنگام رانندگی می توان شنید

استمرار ارسال خبر در هر لحظه

این ویژگی از خواص رادیو و تلویزیون و خبرگزاری هاست در حالیکه مطبوعات نمی توانند از این موقعیت استفاده کنند

تفاوت خبر نویسی در رسانه های جمعی

هر وسیله ارتباطی با توجه به ویژگی هایش به علت تفاوتهای مخاطبان از شیوه های متفاوت در لید،تیتر،عکس و تنظیم خبر بهره میبرد

 خبرنویسی در مطبوعات :

¬     معمولاً به سبک هرم وارونه یا به سبک تاریخی همراه با لید است

¬     معمولاً با استفاده از عناصر خبری، لیدهای تک موضوعی یا چند موضوعی انتخاب می شود

¬     خبر تقریباً کامل است و سابقه خبر به شکل کامل ارائه می شود

¬     زبان آن ساده و روشن است و با استفاده از فنون صفحه بندی، برجسته سازی صورت می گیرد.

خبر نویسی در خبرگزاری ها :

¨      معمولاً از سبک هرم وارونه و تاریخی همراه با لید استفاده می شود

¨      خبر باید جامع و کامل باشد

¨      معمولاً بین خبر و تحلیل و تفسیر آن فاصله وجود دارد

¨      از تیتر فقط برای تفکیک مطالب استفاده می شود

¨      در نوشتن خبر از دو زبان ساده و تخصصی استفاده می شود.

خبر نویسی در رادیو

§    معمولاً از سبک هرم وارونه استفاده می شود

§      از انواع لیدها استفاده می شود

§      معمولاً خبر کوتاه است و زمان تعیین کننده است

§      سابقه خبر بسیار کوتاه آورده می شود

§      زبان خبر ساده و روشن است

§      تیتر نقش مهمی در جذب مخاطب دارد ولی اکنون بجای تیتر از خلاصه خبر استفاده می شود.

خبر نویسی در تلویزیون

Ø      خبر معمولاً به سبک هرم وارونه تنظیم می شود

Ø      از انواع لید استفاده می شود

Ø      خبر معمولاً کوتاه است و تصویر به آن کمک میکند

Ø      عکس، طرح و نقش در این نوع خبرها کاربرد اساسی دارد

Ø      زمان نقش مهمی دارد

Ø      نقش فیلمهای خبری در جذب مخاطب بسیار موثر است

ویژگی های خبر نگار:

قدرت بیان

توانایی نگارش

تسلط بر زبان معیار

تند نویسی

آشنایی با مهارتهای ارتباطی

آگاهی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی

آشنایی با مسایل بین المللی

تحصیلات دانشگاهی مناسب

آشنایی با یک زبان بین المللی

هوش و درک بالا

جسم و روان سالم

توانایی استفاده از تجهیزات

گروه های خبری

در عصر حاضر دامنه اطلاعات بشر بسیار گسترده است و امکان آگاهی از تمام آنها برای هیچکس میسر نیست از این رو برای شناخت و تسلط خبرنگاران بر امور خبری گروه های متعدد خبرنگاری در رسانه ها تشکیل شده است که معمولاً در زمینه های مشخصی کار میکنند :

1.      گروه سیاسی

2.      گروه اجتماعی

3.      گروه اقتصادی

4.      گروه فرهنگی و هنری

5.      گروه ورزش

6.      گروه حوادث

حوزه فعالیت خبرنگاران متناسب با نوع فعالیت این گروه ها مشخص می شود انتخاب خبرنگار برای یک حوزه خاص به توانایی های تخصصی و فردی خبر نگار و علاقه مندی او به نوع کار متناسب با ویژگی های حوزه خبری بستگی دارد.

مزایای حوزه بندی

§      آشنایی خبرنگار با ویژگی های حوزه خبری

§      تهیه آرشیو یا بایگانی شخصی از حوزه خبری

§      آشنایی خبرنگار با محیط حوزه و مسئولان و شرح وظایف آنها

§      آشنایی با خلق و خوی مدیران

§      آشنایی با راهکارهای ارتباط با هر فرد مسئول

آفات حوزه هنری

Ø      خبرنگار عامل حوزه خبری می شود

Ø      خبرنگار به خبر نویس تبدیل می شود

Ø      از نوآوری و ابتکار در خبر کاسته می شود

Ø      با مسائل حوزه خبری انتقادی برخورد نمی شود

وظایف دبیران گروه های خبری

رسانه ها به لحاظ سهولت در کارها، فعالیت های محوله را در بخش های مختلفی با عنوان سرویس یا تحریریه یا عناوین دیگر سازماندهی کرده اند.فعالیت های خبری یک رسانه در دو مرحله تولید و پخش طبقه بندی می شود.  

عوامل خبر در قسمت های مختلفی سازماندهی شده اند که هرگروه  بر اساس حوزه کاری خود تعدادی خبر نگار متخصص در اختیار دارد. هر گروه خبری یا به عبارت دیگر سرویس خبری یک دبیر سرویس دارد که معادل سردبیر در سرویس های پخش است دبیران گروه های خبری باید به فضای ملی و بین المللی و اهمیت موضوع خبر تسلط کامل داشته و همچنین در طول روز نکات مهم را یادداشت کنند و سوژه های مهم را که قابل پیگیری هستند به خبر نگاران منعکس کنند.

تحریریه تولید خبر

تحریریه تولید خبر مکان دریافت خبرهای داخلی و خارجی و در طول شبانه روز فعال است و وظیفه آماده کردن خبر را بر عهده دارد در هر نوبت کاری یک سردبیر، چند نفر دبیر خبر و تعدادی کارمند خبری، انجام وظیفه میکنند. اخبار تهیه شده از وسی منابع داخلی و بین المللی ابتدا به تحریریه تولید وارد می شود و در واقع خبرها مفصل تر تنظیم می شوند تا برای مخاطبان و روزنامه های طرف قرارداد نیز قابل استفاده باشند. تحریریه خبر معمولاً در هر رسانه دو بخش داخلی و خارجی دارد:

1)       تحریریه اخبار داخلی

2)      تحریریه اخبار خارجی 

تحریریه اخبار داخلی : همه اخبار داخلی ارسال شده از منابع خبری را دریافت میکند و دبیران خبر با نظر سردبیر آنها را برای پخش خبر، مطبوعات، یا سایر کاربران آماده میکنند.

مهمترین وظایف سردبیری تحریریه خبر بشرح ذیل است:

§       تعیین رئوس کلی تنظیم خبر

§       تشخیص مفید بودن خبر متناسب با منافع ملی

§       نظارت بر انتخاب تیتر، لید، ساختار و شیرازه خبر

§       چگونگی تعدیل خبر و نگارش آن بر اساس سیاست های رایج خبری

§       تشخیص کمبودهای خبر و دستور رفع آنها

§       دستور نوشتن اصلاحیه برای اخباری که غلط مخابره شده اند

§       دسته بندی اخبار از لحاظ ساختاری، موضوعی و کاربرد آنها

دبیر خبر

دبیر خبر فردی است که ضمن شناخت کافی از ابعاد مختلف خبر توانایی تشخیص اولویت ها، طبقه بندی، انتخاب، تهیه و تنظیم خبر را داشته باشد.

وظایف دبیر خبر

¬      ویرایش خبرها بر اساس زبان معیار

¬      رعایت اصول نگارش خبر

¬      رعایت فنون و اصول خبر نویسی

¬      توجه به مصالح سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور

¬      تلفیق خبرهای مشابه

¬      بررسی صحت و سقم مطالب خبر

¬      پیگیری و رفع نقایص

¬      دریافت خبر از منابع مختلف

¬     تهیه سابقه مناسب خبری

تحریریه اخبار خارجی

تحریریه اخبار خارجی نیز مجموعه ای از دبیران و مترجمان را در اختیار دارد در این نوع تحریریه اخبار خبرگزاری های بین المللی  با زبانهای مختلف دریافت می شوند و خبرهای دریافتی پس از صلاحدید سر دبیر ترجمه می شوند و بقیه مراحل کار مشابه        فعالیت هایی  است که در تحریریه اخبار داخلی انجام می شود.

سوژه یابی

خبر یابی از جمله کارهای بسیار تعیین کننده در تولید خبر است و یافتن سوژه جذاب و جالب به توانایی و فکرهای خلاق نیاز دارد. معمولاً افراد حاذق، مجرب و خلاق قادر به ارائه سوژه جذاب هستند. سوژه یابی معمولاً دو حالت دارد:

1.        حالت درون زا

2.       حالت برون زا

حالت درون زا

هر موضوع خبری که از سوی دست اندرکاران رسانه ها یعنی مدیران، سردبیران، دبیران، خبرنگاران و روزنامه نگاران مطرح می شود درون زا نامیده می شود. با توجه به اینکه فعالیت های خبری رسانه ها بسیار گسترده شده منتظر وقوع رویدادها نشستن برای پوشش خبری آن کافی نیست و دست اندرکاران رسانه ها باید خودشان مولد خبر باشند. از این رو در برخی از رسانه ها شاید 70% تا 80% خبرها تولیدی هستند. این نوع خبرها که تاریخ مصرف زیادتری دارند و زود کهنه نمی شوند معمولاً با ابتکار دست اندرکاران        رسانه ها تهیه شده و در اتیار مخاطبان قرار می گیرند.

حالت برون زا

هر موضوع خبری که خارج از دایره رسانه و از طریق دیگر منابع خبری طرح شود حالت برون زا دارد.در این گونه خبرها، سازمان ها ، نهادها، منابع مردمی و دیگر منابع خارجی، خارج از حوزه رسانه نقش دارند. 

مصاحبه خبری

مصاحبه گزارشی است از ارتباط میان دو نفر بمنظور دست یابی به واقعیتی که دارای یک یا چند ارزش خبری است این گزارش ضمن آنکه تحت تأثیر ویژگی های دو سوی ارتباط قراردارد از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی نیز تأثیر می پذیرد. بخش قابل توجهی از اخبار رسانه ها را مصاحبه خبری تشکیل میدهد و مطالب تازه و دیدنی و شنیدنی به مخاطبان ارائه میکند از این رو خبرنگارن همیشه به دنبال مصاحبه ای  جذاب و پرطرفدار و دارای بار و ارزش خبری هستند و از این طریق به بخشی از نیازهای مخاطبان رسانه ها پاسخ میدهند.

اهمیت مصاحبه خبری

Ø       مطالب ناگفته که تا قبل از مصاحبه منتشر نشده به مخاطبان ارائه می شود

Ø       مخاطب به صورت مستقیم مطالب را از منابع مسئول دریافت میکند

Ø       مخاطبان با منابع خبری آشنا و از توانایی های آنها آگاه می شوند

Ø      مخاطب با گرفتن اطلاعات مصاحبه شونده به ارزیابی روند امور می پردازد

مصاحبه در صورتی موثر است که در آن از مصاحبه کنندگان توانا استفاده شود و موضوع نیز اهمیت داشته باشد. تعیین موضوع و هدف در مصاحبه خبری بسیار مهم است.

مراحل مصاحبه خبری

1.        فضا و مکان مصاحبه به دقت انتخاب شود

2.       هماهنگی با مصاحبه شونده قبل از برگزاری مصاحبه بمنظور خلاصه گفتن جوابها و خارج نشدن مصاحبه شونده از چارچوب مورد نظر

3.      گوش دادن به صحبت های مصاحبه شونده و طرح سوالات کلیدی

4.      حفظ آرامش و اداره مصاحبه به گونه ای که مصاحبه شونده نیز احساس آرامش کند

5.      هدایت مصاحبه شونده به موضوع اصلی مصاحبه

6.      پرهیز از سوالات کلیشه ای و سوالاتی که جواب آن بله یا خیر است زیرا مصاحبه شوندگان میل دارند با پاسخ های کوتاه و کلی هر چه زودتر مصاحبه را تمام کنند

7.      هر چقدر فاصله برگزاری مصاحبه تا زمان ارائه آن کمتر باشد تأثیر مصاحبه بیشتر است

ویژگی های مصاحبه کننده

¬      داشتن ذوق و استعداد نویسندگی و انتخاب کلمات مناسب

¬      کنجکاوی ، تیز بینی و نکته سنجی

¬      داشتن هوشی بالاتر از هوش متوسط افراد جامعه

¬      داشتن توانایی برقراری ارتباط با طبقات مختلف مردم

¬      صبر و حوصله زیاد

¬      قدرت تفکر سریع

¬      داستن توانایی ذهنی و روانی

¬      عشق و علاقه به کار

¬      مومن به رعایت اصول اخلاقی

¬      داشتن حافظه ای قوی

اغلب فکر میکنیم چون خیلی گرفتاریم ، به خدا نمیرسیم  اما واقعیت این است که چون به خدا نمی رسیم خیلی گرفتاریم . . .

پیروز و موفق باشید ...

پایان